Tegoroczna trzydniowa konferencja tischnerowska poświęcona tytułowym zagadnieniom odbyła się w dniach 26-28 września w pięknym ośrodku wypoczynkowym Gorczańska Perła w Łopusznej. Zgromadziła uczestników z całej Polski, nauczycieli i wychowawców ze Szkół Tischnerowskich, ale też niezwiązanych z oświatą sympatyków myśli filozoficznej księdza Tischnera.
Spotkanie rozpoczął ksiądz Zbigniew Pytel, publicysta, artysta – fotografik, miłośnik gór prezentując album „Między niebem a ziemią” będący filmową opowieścią o księdzu Tischnerze i jego miłości do gór (Alpy, Tatry, Gorce, Beskid Sądecki) i przedstawiający go jako nauczyciela życia. Dla Tischnera to, co piękne powiązane jest z dobrem; uważał, że piękno przyrody jest po to, aby zachwycało, ale i przemieniało.
Piątkowy wieczór wypełnili nam kulturą góralską Stanisława Staszel, Bartek Koszarek z dziećmi i Ania Wyrostek z mężem. Była muzyka i śpiew, były osobiste wspomnienia związane z ks. Tischnerem. Podczas projekcji filmu z cyklu „Siedem grzechów głównych – Pycha” różnice między pychą a honorem objaśniał młodym ludziom sam Tischner jawiący się w nim jako ich nauczyciel i autorytet.
Niezwykle wzruszające było spotkanie z p. Jerzym Fedirko, byłym studentem ks.prof.Józefa Tischnera na wydziale reżyserii w krakowskiej Szkole Teatralnej. Wspominał jego wykłady (a zwłaszcza ten, podczas którego profesor Tischner wygłosił tylko jedno słowo „rynsztok” dając studentom przestrzeń do interpretacji). Tischner nie bał się podejmować w swych wykładach i seminariach trudnych tematów. Prowadzący panel redaktor Szymon Wróbel poprosił członków rodziny ks. Tischnera, Lucynę Mikulińską, Renatę Przybyłę, Wojciecha Tischnera o garść refleksji na temat ich relacji z wujem. Z ich wypowiedzi wyłonił się obraz człowieka ciepłego, radosnego, umiejącego słuchać bliźniego i szanującego jego zdanie. Człowieka, dla którego kultura to zwierciadło duszy, a najważniejsze jest spotkanie z innym twarzą w twarz.
W dalszej części konferencji prof. Rafał Ohme, psycholog, światowy ekspert w dziedzinie emocji i w obszarze neuronauki stosowanej podzielił się swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi miejsca człowieka w świecie sztucznej inteligencji. Przestrzegł przed samotnością emocjonalną, ale przede wszystkim biologiczną jako głównym zagrożeniem cyfrowego świata. Podsunął też kilka pomysłów na spalanie kortyzolu wywołanego stresem (np. „przytulanie naukowe” minimum 6 sekund! i oczywiście aktywność fizyczną, ale też koleżeńskie terapeutyczne pogaduszki przy kawie).
Debatę o szkole i nauczaniu w czasach AI poprowadził Mariusz Budzyński, a wzięli w niej udział nauczyciele i dyrektorzy szkół. Wszyscy podkreślali wagę relacji uczeń – nauczyciel w bezpośrednich kontaktach. AI uczy myślenia schematycznego, a dzieci i młodzież należy uczyć myślenia logicznego. Profesor Marek Rembierz wspomniał o sprawiedliwości i wspaniałomyślności w relacjach uczeń – nauczyciel. O współodczuwaniu, które jest ważniejsze niż wczuwanie się w kogoś. O towarzyszeniu w uczeniu się, pomaganiu w odkrywaniu zdolności. Problemem komunikacji i sprawczości w szkole zajęła się też Marta Łazarczyk próbując odpowiedzieć na pytanie jak stawać się sprawczym, jak na nowo odnajdywać się w przestrzeni edukacji i w zmieniającym się świecie?
Organizatorzy konferencji zadbali o dodatkowe atrakcje, a taką niewatpliwie była wizyta w Teatrze im. Witkacego w Zakopanem. Jego dyrektorem naczelnym i artystycznym jest Andrzej Dziuk; był również uczniem ks. prof. Józefa Tischnera. Aktorzy teatru wykonali kilkanaście utworów wokalno – muzycznych z różnych spektakli, oprowadzili też po teatrze przybliżając jego historię.
Ksiądz dr Przemek Bukowski podczas niedzielnej mszy świętej nie zawahał się w wygłoszonym kazaniu nazwać księdza Tischnera Prorokiem nawiązując do słów Ewangelii: „Jeśli Proroków nie słuchają, choćby ktoś powstał z martwych, nie uwierzą”. Ksiądz Tischner był Prorokiem nie tylko w znaczeniu religijnym, ale też intelektualnym i społecznym. W Biblii Prorok to człowiek, który jest bliżej Boga niż inni, widzi więcej niż inni. Prorocy są geniuszami swoich czasów, to ludzie bezkompromisowi, ale łagodni. Nie mają łatwo i Tischner nie miał łatwo.
Radością w myśleniu i myśleniem w radości zajęli sie na zakończenie konferencji ks.dr Przemek Bukowski i dr Magdalena Kozak z Uniwersytetu Ignatianum. Tischnerowska filozofia jest terapeutyczna (sam Tischner wg prof. Kępińskiego miał „terapeutyczną gębę”), zachęca do zrozumienia przeciwnika, nie potępiania, nie oceniania a dyskutowania z nim. Prelegenci namawiali, aby nie bać się, że inni myślą inaczej i cieszyć się, że w ogóle myślą.
Ksiądz Tischner był nauczycielem niezwykłym, uczył umiejętności zadawania pytań, podkreślił prof. Marek Rembierz podsumowując konferencję. Opanowanie jej w dobie sztucznej inteligencji pozwoli lepiej zrozumieć samego siebie i innych.
Maria Żurek
